अध्यापनमा प्रयोग गरिने पाठ्येतर सामग्री

रमेश लामिछाने

अध्यापनमा प्रयोग गरिने पाठ्येतर सामग्री  

शैक्षणिक उद्देश्य प्राप्तिमा सहायक हुने निर्दिष्ट पाठबाहेकका सामग्रीहरू पाठ्येतर सन्दर्भ सामग्री हुन् । यस्ता सामग्रीहरूले सम्बन्धित पाठको आशयलाई नै थप प्रस्ट पार्ने कार्यमा सहयोग गर्दछन् ।
अन्य विषयमा जस्तै नेपाली भाषा अध्यापनका सिलसिलामा पनि पाठ्येतर सन्दर्भ सामग्रीहरूको प्रयोग गर्न सकिन्छ । नेपाली भाषा शिक्षणमा यस्ता सामग्रीको प्रयोगले सिकारुहरूलाई पर्याप्त अभ्यासको अवसर एवम् सहज वातावरण उपलब्ध गराउने हुँदा नेपाली भाषाका विद्यार्थी तथा शिक्षक अतिरिक्त रूपमा लाभान्वित हुन्छन् । सुनाइ, बोलाइ, पढाइ र लेखाइ भाषिक सिपहरू हुन् । भाषा शिक्षण यिनै सिपहरूको शिक्षण हो ।

उल्लेखित सिपहरूमा सक्षम बनाउँदै विद्यार्थीहरूमा भाषिक बोध र अभिव्यक्ति क्षमता अभिवृद्धि गर्नु नेपाली भाषा शिक्षणको मूल अभिप्राय हो । नेपाली भाषाका सिकारुहरूमा शुद्ध वर्णविन्यास, व्याकरणिक सुझबुझ तथा मानक भाषाशैलीको आदत बसाल्न साथै शिक्षणलाई रोचक तथा प्रभावकारी बनाउन प्रचलित पाठ्यपुस्तकका अतिरिक्त पाठ्येतर सामग्रीका विषयवस्तुहरूलाई साधनका रूपमा प्रयोग गर्नु उपयुक्त हुन्छ ।

सन्दर्भ सामग्रीका स्रोतहरू  :

१. पुस्तकालय

२. नेट–इन्टरनेट

३. नेपाली भाषाका वक्ताहरू

४. साहित्यिक कृति तथा कृतिकारहरू

५. पाठ्यक्रम विकास केन्द्र

सन्दर्भ सामग्री प्रयोगका चरणहरू  :

१. सामग्रीको छनोट

२. योजना निर्माण

३. प्रस्तुति

४. भाषिक सिपसँग समायोजन

५. उपलब्धि मूल्याङ्कन

सन्दर्भ सामग्री प्रयोगका विधिहरू  :

१. प्रदर्शन तथा छलफल विधिः— साहित्य/साहित्येतर मुद्रित

सामग्री

— श्रव्य–दृश्य सामग्री

— स्वनिर्मित लेखरचना

२. समस्या समाधान विधि  : त्रुटिपूर्ण भाषिक सामग्रीहरूको

विश्लेषण र शुद्धीकरण

३. पुस्तकालय प्रयोग विधि  : स्वअध्ययन र खोज

४. अतिरिक्त कार्यकलाप विधि  : रचना लेखन

— शब्द÷वाक्य निर्माण

— वादविवाद तथा वक्तृत्ता सञ्चालन

— अभिनय तथा नाटक मञ्चन आदि ।

नेपाली विषय शिक्षक, श्री कल्याण मा.वि.,म.ने.न.पा.–९, लमजुङ

Courtesy : Tareli Barshik Patrika 2075